Jedną z najprostszych form współpracy jest ta oparta o powszechnie występującą umowę o dzieło. Jednak nie zawsze może zostać zastosowana. Należy pamiętać, czym jest „dzieło” i jakie prawa ma jego potencjalny twórca. Pozornie problematyczne staje się także nawiązanie takiego stosunku z pracownikiem zagranicznym.
Pozorna prostota umów o dzieło wynika z przekonania pracodawców, że każdy rezultat pracy może za to „dzieło” zostać uznany. Często wynika to z poszukiwania oszczędności, ponieważ jak wiadomo, umowy o dzieło nie stanowią tytułu do ubezpieczenia zdrowotnego oraz ubezpieczeń społecznych. Jedynym obowiązkiem od 1 stycznia 2020 r. jest zgłoszenie takiej umowy do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Pozorne umowy o dzieło noszą jednak bardzo często znamiona umów o świadczenie usług, szczególnie jeśli ich przedmiotem jest wykonywanie powtarzalnych czynności. Umowa o dzieło może zostać zastosowana wyłącznie w przypadku, gdy wynikiem jej wykonania jest powstanie skonkretyzowanego i indywidualnego dzieła. Istotne przy tym jest, aby wykonawca odpowiadał za rezultat swoich prac, a nie tylko za dochowanie należytej staranności.
Przykład
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 25 września 2020 roku dotyczący „umowy o dzieło”, której przedmiot miało być „przygotowanie raportów cząstkowych z kontroli oraz bazy cząstkowej z reklamacjami ankieterskimi”.
W opinii NSA, opartej na wcześniejszym orzecznictwie sądów administracyjnych, „wykonywanie powtarzalnych czynności, nawet gdy prowadzi do pewnego wymiernego efektu […] nie może być rozumiane jako jednorazowy rezultat i kwalifikowane jako realizacja umowy o dzieło”. W kontekście „wydania dzieła”, NSA dodał, że kontrola rezultatu „sprowadzała się […] do ustalenia, czy strona umowy wykonywała opisane w umowie czynności i przekazała je w formie określonej w instrukcjach badawczych”. W związku z tym, „w świetle kryterium możliwości poddania ocenie uzgodnionego przez strony rezultatu”, umowa ta nosiła znamiona umowy o świadczenie usług, do której zastosowanie powinny mieć przepisy o zleceniu.
Dobrze przygotowana umowa o dzieło jest dla wielu profesji najlepszym rozwiązaniem, a zasady jej transgranicznego rozliczania nie są tak skomplikowane jak mogłoby się wydawać.
– podkreśla mec. Jakub Szkutnik
Polski pracodawca zatrudniający cudzoziemca spoza UE obawia się często konieczności przejścia przez skomplikowane procedury, w tym uzyskania pozwolenia na pracę. Należy jednak pamiętać, że stopień komplikacji jest zależny od państwa pochodzenia cudzoziemca. W przypadku umowy o dzieło, pozwolenie na pracę będzie wymagane jedynie w przypadku wykonania dzieła na terenie Polski. W przypadku dzieł wykonywanych za granicą, formalności związane z pozwoleniem na pracę nie będą wymagane, jednakże mogą pojawić się inne trudności wymagające rozwiązania.
Przede wszystkim warto w umowie zadbać o to, aby prawem, któremu podlega umowa było prawo polskie, co pozwoli uniknąć wątpliwości w przypadku sporu lub konieczności interpretacji umowy. Określenie polskiego prawa będzie miało jednak znaczenie wyłącznie dla samej treści umowy, natomiast kwestia ubezpieczeń społecznych oraz obowiązków podatkowych wymagać będzie osobnego rozpatrzenia.
W kontekście obowiązków podatkowych regulacją istotną dla zagadnienia jest art. 29 ust 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przepis ten przewiduje dwa możliwe rozwiązania:
Jeśli z kolei chodzi o ubezpieczenia społeczne, sytuacja będzie zależna od tego czy krajem pochodzenia obcokrajowca jest kraj członkowski UE. W tym przypadku od 30 kwietnia 2020 r. stosunki w zakresie ubezpieczenia społecznego między Polską a innymi krajami członkowskimi reguluje Rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71, na podstawie którego można uznać, że w przypadku umów o dzieło zasadą będzie podleganie przez wykonawcę ubezpieczeniom społecznym w państwie miejsca zamieszkania. W przypadku obcokrajowców będących rezydentami państw trzecich, konieczna będzie weryfikacja czy między Polską a krajem pochodzenia cudzoziemca obowiązuje umowa o zabezpieczeniu społecznym. Jeśli tak, również w tym przypadku zdalne wykonywanie usług będzie podlegało zasadom ubezpieczeń społecznych w państwie miejsca zamieszkania wykonawcy dzieła.
Jeśli nie, obcokrajowiec będzie musiał zweryfikować w przepisach krajowych czy umowa stanowić będzie podstawę do ubezpieczeń społecznych.
