Od 1 stycznia 2016 r. obowiązywać będą nowe zasady regulujące odpowiedzialność prokurentów za zobowiązania spółek. Jest to wynik nowelizacji ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze, wprowadzonej przez ustawę z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne.
Najistotniejsze informacje:
• prokurenci będą ponosić odpowiedzialność za zobowiązania podmiotów w których pełnią funkcję prokurentów w przypadku niezgłoszenia w terminie wniosku o upadłość, czyli na podobnych zasadach jak członkowie zarządu.
• wniosek o ogłoszenie upadłości będzie miał obowiązek złożyć każdy reprezentant osoby prawnej lub innej jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną (np. spółki jawnej lub komandytowej) który „na podstawie ustawy, umowy spółki lub statutu ma prawo do prowadzenia spraw dłużnika i do jego reprezentowania, samodzielnie lub łącznie z innymi osobami” a więc także prokurent.
• Zmiana ta dotyczyć będzie prokurentów powołanych po dniu 1 stycznia 2016 r. jak również prokurentów, sprawujących funkcję w tym dniu.
Dodatkowe informacje:
Tak treść powyższej regulacji, jak i treść uzasadnienia nowelizacji wskazują, że wolą ustawodawcy jest aby prokurent ponosił odpowiedzialność cywilną za zawinione przez niego niezgłoszenie w terminie wniosku o upadłość podmiotu, w którym pełni tę funkcję.
Zgodnie z art. 21 ust. 3 prawa upadłościowego i naprawczego (w brzmieniu od 1 stycznia 2016 r.) prokurent będzie ponosił odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wskutek niezłożenia przez niego wniosku o upadłość w ustawowym jednomiesięcznym terminie.
Prokurent będzie mógł uniknąć odpowiedzialności wykazując, że nie ponosi on winy za niezłożenie wniosku o upadłość w terminie (30 dniowy termin od zaistnienia podstawy do ogłoszenia upadłości – art. 21 ust. 1 w brzmieniu od dnia 1 stycznia 2016r.), lub wykazując, że otwarto postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu. Oznacza to, że odpowiedzialność prokurenta będzie uregulowana praktycznie identycznie jak dotychczasowa odpowiedzialność członków zarządu.
Ciekawym aspektem odpowiedzialności prokurenta będzie zwłaszcza pierwsza podstawa uniknięcia odpowiedzialności, czyli wykazanie braku winy. Dyskusyjnym jest jaki standard staranności będzie musiał zachować prokurent, żeby uniknąć odpowiedzialności. Czy zawsze będzie musiał on w sposób aktywny monitorować stan finansów spółki czy tylko wtedy gdy będzie to leżało w jego zakresie obowiązków umownych? Praktyka przyniesie z czasem odpowiedź na te pytania. Wydaje się jednak, że nie sposób będzie uniknąć czynienia tych ustaleń poprzez analizę rzeczywistego statusu danego prokurenta w podmiocie, w którym pełnię tę funkcję w tym jakie uprawnienia przyznaje mu umowa i jaką faktyczną wiedzę posiadał on o stanie finansowym spółki.
Co istotne zakres tej odpowiedzialności będzie bardzo surowy, gdyż nowy art. 21 ust. 3a wprowadza bardzo daleko idące domniemanie:
W przypadku dochodzenia odszkodowania przez wierzyciela niewypłacalnego dłużnika domniemywa się, że szkoda, o której mowa w ust. 3, obejmuje wysokość niezaspokojonej wierzytelności tego wierzyciela wobec dłużnika.
Z tych przyczyn to prokurent w przypadku zawinionego niezgłoszenia wniosku o upadłość będzie musiał wykazać, że szkoda, którą poniósł wierzyciel była w niższa od kwoty wierzytelności.
